Bronnen

Periode 

Sinds de 19e eeuw moesten particulieren doorgaans een goedkeuring verkrijgen van het schepencollege voor nieuwe bouwwerken. En voor ingrijpende wijzigingen aan bestaande gebouwen binnen steden en dorpskernen. Die verplichting was nog niet algemeen. Want in bepaalde gevallen was geen toelating nodig, zoals in het landelijk gebied van gemeenten. Bovendien had het college slechts de bevoegdheid om zich uit te spreken over veiligheid en hygiëne. 

De algemene verplichting van bouwvergunningen? Die kwam er pas met de organieke wet op de ruimtelijke ordening en stedenbouw van 1962.  

Niettemin beschikken heel wat lokale besturen over een ouder bouwaanvragenarchief. Zo klimt het bestand bouwdossiers in het stadsarchief van Gent zelfs op tot in de 17de eeuw, omdat daar sinds 8 januari 1671 de verplichting gold om voor elke nieuwbouw of verbouwing van een woning een aanvraag in te dienen bij de schepenen van de Keure. In Kortrijk dateert de oudste bewaarde losse bouwvergunning van 1662. Tot welke periode je bouwdossiers kan terugvinden, is dus afhankelijk van de lokale context. 

Bewaarplaats 

• In het archief van de gemeente waar het gebouw gelegen is. 
• Rijksarchief, als de gemeente het oud archief gedeponeerd heeft. 

Raadplegen

• Afhankelijk van archief: ontsloten via klappers op straatnaam, via andere archiefinventarissen, …   
• Voor de meest recente bouwaanvragen kan je informatie opvragen bij de gemeentelijke diensten ruimtelijke ordening. 
• Op het geoportaal verzamelt het agentschap Onroerend Erfgoed alle kaartgegevens over onroerend erfgoed: een mogelijke vindplaats van historische informatie over huizen. 
• Diverse archiefinstellingen hebben de bouwdossiers geheel of ten dele gedigitaliseerd en bieden deze op hun website aan. Voorbeelden hiervan zijn Archief Gent, FelixArchief Antwerpen, Stadsarchief Aalst, Stadsarchief Mechelen en Stadsarchief Turnhout. Andere steden en gemeenten bieden de mogelijkheid om (tegen betaling) digitaal dossiers op te vragen, zoals Brugge en Sint-Niklaas.
• Geveltekeningen van (oude) bouwaanvragen zijn soms digitaal ontsloten via (regionale) beeldbanken. Via de zoekfunctie kan je eenvoudig zoeken op eigenaar of straat.

Gegevens 

Tot de 19e eeuw vind je vooral geveltekeningen terug in bouwdossiers. Vanaf de 20e eeuw worden de voorschriften strenger, wat leidt tot meer omvangrijke dossiers. Dossiers kunnen volgende stukken bevatten: bestek en lastenboek voor uit te voeren werken, beschrijving van de gebruikte materialen, snedes, geveltekeningen en grondplannen die informatie leveren over de indeling van het gebouw, eventueel foto’s, etc. 

Let op 

• Niet voor elke verbouwing zal een aanvraag terug te vinden zijn. Want

  • niet alle bouwdossiers bleven bewaard. 

  • niet voor elke verbouwing werd een aanvraag ingediend. 

  • sommige ingrepen waren mogelijk vrijgesteld van een toelatingsplicht, bijvoorbeeld wanneer het kleinere werken betrof die niet van op straat zichtbaar waren. 

• De plannen uit de bouwaanvraag komen niet noodzakelijk overeen met de uitgevoerde plannen.

• Sommige plannen zijn moeilijk of niet raadpleegbaar omwille van hun slechte bewaringstoestand. 

• Let op voor adreswijzigingen (wijziging van huisnummer of straatnaam). Raadpleeg de nodige archiefinventarissen of concordantietabellen. Je kan ook gebruik maken van kadastrale perceelnummers om een exacte locatie te bepalen. Deze zijn onder meer te vinden in de kadastrale legger.

Tips 

• Wees creatief in je zoekopdrachten: zoek bijvoorbeeld ook onder Franse straatnaam. Een woning op de Clementinalaan kan zowel onder de letter C als onder A (Avenue Clémentine) ingeschreven staan.
• Om gericht bouwaanvragen van een bepaald perceel terug te vinden, verwerf je eerst informatie over bouwjaar en/of bouwheer via het kadasterarchief (bijvoobreeld via de mutatieschetsen). Met die informatie kan je dan weer op zoek naar een specifiek bouwdossier. Hou er wel rekening mee dat er een periode van één tot twee jaar kan verlopen tussen de bouwaanvraag en de optekening van de nieuwe toestand in het kadaster.  
• Raadpleeg bij interesse ook zeker de bouwreglementen van de betreffende stad of gemeente om een beeld te krijgen van de vergunningsvoorwaarden en de als gevolg daarvan te verwachten stukken in de bouwdossiers.