Bronnen

Periode

Onze genetische samenstelling is zozeer gelaagd dat ze informatie bevat vanaf de oorsprong van de mens tot en met vandaag. Voor de genealoog kan genetisch onderzoek gegevens verschaffen over de volledige (biologische) familiegeschiedenis.

Bewaarplaats

In elke cel van een levend persoon. Bij perfecte omstandigheden (temperatuur en vochtigheidsgraad) kan DNA ook tot 40.000 jaar bewaard blijven in humane resten.

Hoe te raadplegen?

Via DNA-analyse. Als particulier is dit mogelijk via een commercieel bedrijf dat gespecialiseerd is in ancestryDNA en genetische genealogie (waaronder 23andMe, AncestryDNA, MyHeritageDNA, LivingDNA, enzovoort).

Gegevens

Ieder van ons draagt met het DNA een levend archief in zich. Het is minuscuul klein en zit verborgen in de kern van de lichaamscellen. Het is ons erfelijk materiaal met informatie over wie we zijn en hoe we eruitzien. De DNA-moleculen waarin deze informatie vervat zit, hebben we van onze beide ouders meegekregen, nadat zij het ook op hun beurt overgeërfd hebben van hun ouders. Hierdoor is ons genoom (= de verzameling van het erfelijk materiaal) als een mozaïek die door zowel voormoeders als voorvaders werd doorgegeven. Door de enorme technologische vooruitgang werd het in de voorbije jaren mogelijk om DNA aan te wenden voor genealogisch onderzoek.

Er zijn (grofweg) drie verschillende DNA-testen voor genealogisch onderzoek, elk met een aparte methode en doelstelling.

1. Veruit de meest gecommercialiseerde en populairste genetische test is de autosomale DNA-test. Autosomaal DNA is de genetische informatie aanwezig in de kern van de cel, met uitzondering van het mannelijke Y-chromosoom. Men werkt met speeksel (door te laten spuwen in een tube) of met wangslijmvlies (door met een borsteltje te schuren langs de binnenkant van de kaak). Met een autosomale DNA-test is het mogelijk om - wereldwijd - biologische verwanten terug te vinden. Zo kan je dus de identiteit van recente (onbekende) voorouders achterhalen.
2. De Y-chromosomale test kan de biologische verwantschap bevestigen of ontkrachten tussen mannelijke naamgenoten wanneer archiefonderzoek geen aansluiting kan vinden.
3. De mitochondriale DNA-test kan biologische verwantschap in directe moederlijke lijn bevestigen of ontkrachten.

Let op

• DNA is een krachtig hulpmiddel voor de genealoog en is tegenwoordig zelfs niet meer weg te denken bij een grondige genealogische studie, maar er doen ook heel wat fabelachtige verhalen de ronde. Ga dus niet zomaar tot de aankoop van een DNA-test over (doorgaans ca. € 100). Denk eerst goed na over wat je te weten wil komen met een DNA-test. Formuleer je onderzoekshypothese en ga na of een test wel de moeite zal lonen.
• Win advies in over het bedrijf vooraleer je tot een aankoop overgaat. Buitenlandse DNA-bedrijven communiceren niet altijd helder over wat ze met je DNA-gegevens aanvangen.
• Vaak is het eerste resultaat bij een autosomale DNA-test een kaart met geografische regio’s waar jouw voorvaders vandaan zouden komen. Jammer genoeg zijn dergelijke resultaten niet betrouwbaar binnen continentaal niveau en wordt het resultaat steeds minder nauwkeurig naarmate men verder in de tijd terugkijkt. De resultaten tussen bedrijven kunnen dan ook sterk verschillen. Dat genetisch onderzoek de papieren stambomen ooit zal vervangen of doen vergeten, is daarom zeker onjuist.
• DNA-testen kunnen een erg delicate aangelegenheid worden, zeker wanneer familieleden die dachten dat ze biologisch aan elkaar verwant zijn, hierdoor ontdekken dat die band slechts juridisch van aard is, of wanneer men te horen krijgt dat er een halfbroer/-zus of een andere naaste verwante bestaat. Voor de betrokkenen kan het bijzonder pijnlijk zijn om met een eenvoudige muisklik en zonder voorafgaande waarschuwing met de uitkomst van een dergelijke DNA-test te worden geconfronteerd.

De genetische revolutie in genealogie

DNA kan heel wat inzichten bieden in je familiegeschiedenis, mits dit gebeurt aan de hand van een uitgekiende strategie en een goed onderbouwde onderzoeksvraag. Moet je vandaag de dag een DNA-test doen om een volwaardig genealogisch onderzoek uit te voeren? In dit filmpje nuanceert Maarten Larmuseau blitse reclamestunts voor commerciële ‘doe-het-zelf-DNA-kits’. Aan de hand van enkele voorbeelden legt hij uit hoe je zo’n onderzoeksvraag kan opstellen en wanneer genetische genealogie een meerwaarde biedt.