Bronnen

Periode

Het registreren van doodsoorzaken werd in alle steden en gemeenten officieel verplicht vanaf 1851. Vanaf 1954 gebeurde dit niet langer in een register maar op een apart geanonimiseerd formulier.

In Antwerpen start het register uitzonderlijk al in 1820 met voorlopers vanaf 1810.

Bewaarplaats

Doodsoorzakenregisters kunnen teruggevonden worden in rijks-, stads- of gemeentearchieven, binnen de archieven van de burgerlijke stand.

In veel steden en gemeenten is het register enkel fragmentarisch bewaard. Het merendeel van de doodsoorzakenregisters werd bovendien vernietigd omwille van de medische privacy. Doodsoorzakenregisters die wel bewaard bleven, zijn dus eerder uitzonderlijk (zie overzicht en sectie 'tips').

Raadplegen

De registers kunnen voor genealogisch onderzoek geraadpleegd worden. Ben je op zoek naar de doodsoorzaak van een persoon? Neem dan contact op met de lokale archiefdienst om na te gaan of er een doodsoorzakenregister bewaard bleef.

Gegevens

Sinds 1851 was elke gemeente verplicht om een doodsoorzakenregister bij te houden. Wanneer iemand overleed, kwam een arts ter plaatse om het overlijden te constateren en bevestigen. Hij stelde een overlijdensaangifteformulier op dat als basis diende voor het opstellen van de overlijdensakte én het doodsoorzakenregister.

Het doodsoorzakenregister vermeldt (afhankelijk van de periode) de doodsoorzaak, voornaam, naam, geslacht, beroep, leeftijd, burgerlijke staat en datum van overlijden van alle personen overleden in een gemeente of stad.

Soms vermeldt het register ook de locatie van overlijden (bijvoorbeeld burgerlijk gasthuis), de begrafenisondernemer, de begraafplaats en de naam van de arts die het overlijden vaststelde.

Vanaf 1867 werd elke doodsoorzaak gelinkt aan een code uit een doodsoorzakennomenclatuur. Op die manier wilde men enerzijds de medische privacy garanderen en anderzijds de wildgroei aan doodsoorzaken beperken. De doodsoorzakennomenclatuur bevatte 116 ziekteverschijnselen die werden opgedeeld in vier categorieën:

• Natuurlijke doodsoorzaken zoals doodgeboorte en ouderdom
• Gewelddadige en accidentele overlijdens
• Overlijdens door ziekte
• Overlijdens door ongekende oorzaak

Omwille van de beperkte medische kennis en diagnosetechnieken bevatten de negentiende-eeuwse doodsoorzakenregisters veel vage en ongekende doodsoorzaken. De kwaliteit van de registratie verbeterde na 1910, wanneer een nieuwe, meer gedetailleerde doodsoorzakennomenclatuur in gebruik werd genomen.

Let op

• Het bijhouden van doodsoorzakenregisters gebeurde niet overal even secuur of op dezelfde wijze. Er zijn dus grote verschillen in de kwaliteit van de registers per gemeente of stad.
• De datum waarop het overlijden werd geregistreerd, is niet noodzakelijk dezelfde als de datum van overlijden. Vaak is er een verschil van 24 uurof meer.
• De voor- en familienamen die werden gehanteerd in de doodsoorzakenregisters wijken soms licht af van de officiële namen in de overlijdensakte.
• Levensloos geboren kinderen kregen geen doodsoorzaak maar een nummer of een vermelding van de duur van de zwangerschap (bv. “7,5 maanden”).

Tips

• De website van S.O.S. Antwerpen biedt voor Vlaanderen een overzicht per provincie en per archiefinstelling van doodsoorzakenregisters die bewaard bleven. Deze bronnen zijn nominatief: ze benoemen dus tot op individueel niveau. 
• Ook op genealogisch kennisplatform yory.nl vind je een overzicht van gemeentes en steden in zowel België als Nederland waarvoor archiefstukken m.b.t. doodsoorzaken zijn bewaard. Opgepast: dit zijn niet altijd nominatieve bronnen, maar soms louter statistieken. Je vindt er dus niet altijd de namen van jouw voorouders in terug. 
• Elke regel in het doodsoorzakenregister bevat de gegevens van één overledene. Het volgnummer in het doodsoorzakenregister stemt overeen met het volgnummer van de overlijdensakte. Wanneer je de datum van overlijden van een persoon kent, kan je bijgevolg de doodsoorzaak van deze persoon opsporen in het doodsoorzakenregister.