Bronnen

Periode 

Op grond van artikel 70 van de Gemeentewet van 1836 moest het college van burgemeester en schepenen in een openbare vergadering verslag uitbrengen aan de gemeenteraad over het bestuur en de toestand van de gemeentezaken. Van dit mondeling uitgebrachte verslag werd ook een schriftelijke weerslag opgesteld, in de vorm van een zogeheten gemeenteverslag, in de steden stadsverslag genoemd. 

Vanaf 1836 werden deze schriftelijke verslagen elk jaar opgesteld, om de begroting in de gemeenteraad te behandelen. Het verschilt echter per stad of gemeente of deze verslagen nog bewaard zijn en of deze dan ook voor de volledige periode vanaf 1836 nog aanwezig zijn. 

Bewaarplaats 

De gemeente- of stadsverslagen zijn bij het Rijksarchief en de stads- en gemeentearchieven te vinden in de inventarissen van het moderne archief van een stad of gemeente. Doorgaans zijn de verslagen ondergebracht in een subcategorie als “algemene zaken”. 

Verder kunnen de verslagen ook gevonden worden in (universiteits)bibliotheken, archiefbibliotheken, documentatiecentra en zelfs op tweedehands verkoopsites en in antiquariaten. 

Raadplegen 

Om deze gemeente- of stadsverslagen te kunnen raadplegen, dien je je in veel gevallen te begeven naar de leeszaal van een van de Rijks-, stads- of gemeentearchieven. Enkele archieven, zoals Stadsarchief Turnhout, bieden de verslagen digitaal via hun website aan. Bovendien kan je diverse verslagen ook vinden op Google Boeken. 

Gegevens 

Een veelheid aan informatie is te vinden in de gemeente- en stadsverslagen. Ze zijn te beschouwen als een jaarverslag van hetgeen zich het voorbije jaar in een bepaalde stad of gemeente heeft afgespeeld. De verslagen zijn doorgaans ingedeeld in hoofdstukken, zoals bevolking en burgerlijke stand, financiën, gezondheid, armwezen, landsverdediging, onderwijs, landbouw en dergelijke meer. 

Op elk van deze genoemde beleidsterreinen wordt tekstueel of in tabellen weergegeven welke feiten of veranderingen zich in de stad of gemeente hebben voorgedaan. Voorbeelden zijn het aantal inwoners en migranten, het aantal slachtoffers van cholera, difterie of mazelen. Ook kan je erin terugvinden hoeveel fabrieken er aanwezig waren, of werd begonnen met de aanleg van riolering of als zich een grote stadsbrand had voorgedaan. 

Let op 

• De gemeente- en stadsverslagen zijn soms wel, soms niet of slechts gedeeltelijk bewaard gebleven. Het is vaak een kwestie van geluk hebben of deze nog aanwezig zijn. 

Tips 

• Zoek eerst in de inventaris van het modern archief van een stad of gemeente. Indien dat niets oplevert, raadpleeg dan pas (universiteits- en archief)bibliotheken en tweedehands verkoopsites waar deze worden aangeboden. Zo ben je zeker dat je alle mogelijkheden bent nagegaan.