Bronnen

Periode

De eerste gedrukte kranten verschenen in de Vroegmoderne Tijd; in de Lage Landen was de Antwerpse uitgever Abraham Verhoeven daarin een pionier. Samen met de persvrijheid leidden technische vorderingen in de 2de helft van de 19de eeuw tot een exponentiële groei van kranten in België, aanvankelijk hoofdzakelijk in het Frans. De periode 1880-1900 wordt beschouwd als de ‘gouden jaren’ van de pers: de meeste dagbladen die vandaag nog verschijnen, werden toen opgericht.

Bewaarplaats

Fysiek kan je kranten raadplegen in bibliotheken, archiefinstellingen en documentatiecentra. De laatste jaren zijn heel wat kranten gedigitaliseerd en zijn ze dus ook online te raadplegen: zie de rubriek 'Meer weten?' onderaan deze pagina. Dankzij Optical Character Recognition (OCR) kunnen gedrukte letters omgezet worden in digitale leesbare vorm. Zo kan je deze bronnen doorzoeken op tekst.

Hoe te raadplegen?

Op fysieke exemplaren in openbare collecties gelden er normaal gezien geen beperkingen. Op gedigitaliseerde exemplaren is dat wél het geval. De Koninklijke Bibliotheek bijv. hanteert ongeveer 100 jaar als grens voor de auteursrechtelijke bescherming: kranten gepubliceerd vóór dat jaar zijn vrij toegankelijk, kranten gepubliceerd na dat jaar zijn beperkt toegankelijk, onder strikte voorwaarden.

Gegevens

Een krant (ook nieuwsblad of gazet genoemd, in het Frans journal of gazette) is een specifiek soort publicatie dat behoort tot de pers. Bepalende kenmerken zijn o.a. dat een krant in principe vrij te verkrijgen is, dat ze bericht over de actualiteit, dat ze gedrukt is, en dat ze met een vaste regelmaat verschijnt, meestal dagelijks of wekelijks, soms maandelijks. Door die vaste regelmaat behoren kranten tot de categorie ‘periodieken’, een noemer waaronder ook bladen en tijdschriften vallen.

In de 21ste eeuw neemt het aanbod aan gedigitaliseerd historisch krantenmateriaal alsmaar toe. Dat is nodig om krantenerfgoed te beschermen, want krantenpapier is erg kwetsbaar. De digitale beschikbaarheid is ook geweldig nieuws voor onderzoekers, want historische kranten bundelen een schat aan informatie. Zij zijn een unieke bron voor allerhande aspecten van het leven vroeger, dat van je familie incluis. OCR maakt het mogelijk om een speld in een hooiberg terug te vinden. Kranten bevatten immers niet alleen artikels over ‘grote’ lopende gebeurtenissen, maar verzamelden allerhande nieuwtjes en annonces. Je vindt er aankondigingen van geboorten, huwelijken en sterftes; advertenties en reclame voor bedrijven en diensten; vermeldingen van familieleden in prijsuitreikingen, rechtszaken, lokale politiek, het verenigingsleven, sportwedstrijden, verkeersongevallen, enzovoort.

Let op

• Niet alles dat in een krant verschijnt, is waar. Hou je vondsten altijd op tegen ander bronnenmateriaal, en check het nieuws dat de daaropvolgende dagen verscheen voor eventuele rechtzettingen en aanvullingen.
• Kranten waren lange tijd eigendom en spreekbuis van politieke partijen en vakbonden. Elke berichtgeving is natuurlijk een vervorming van de realiteit, maar nieuws was dus expliciet politiek ‘gekleurd’.
• Als je kranten digitaal doorzoekt, wees dan creatief met je zoekopdrachten. Hou er rekening mee dat OCR karakters niet altijd correct herkent: soms wordt een i herkend als een l, een a als een o, enzovoort. Bovendien zijn er ook spellingsvarianten en verouderde schrijfwijzen mogelijk. Vaak geven de online databanken zoektips met allerhande opties om je zoektocht te verfijnen, dus maak daar zeker gebruik van.
• Hou er rekening mee dat lang niet alle kranten gedigitaliseerd zijn, en dat bovendien niet op alle gedigitaliseerde kranten OCR is toegepast.
• Als je naar een digitaal exemplaar van een historische krant verwijst in je bronvermelding, is het sympathiek om ook de aanbieder ervan te vermelden; soms is dat zelfs verplicht.

Tips

• Afhankelijk van het soort nieuws dat je terug wilt vinden, zijn er diverse soorten kranten waarin je kan zoeken. Voor regionale nieuwtjes zoek je eerder in een regionale krant, voor sportresultaten eerder in een sportblad, enzovoort.
• Le Soir was in 1909 de eerste Belgische krant die ook foto’s publiceerde. Foto’s van jouw voorouders in kranten vind je dus pas vanaf de 20ste eeuw terug.