Bronnen

Periode

Tweede Wereldoorlog (ca. 1940-1980).

Bewaarplaats

Algemeen Rijksarchief 2 – depot Joseph Cuvelier, Brussel en Rijksarchieven Beveren, Hasselt, Gent en Brugge (voorheen FOD Binnenlandse Zaken).

Hoe te raadplegen?

Het Algemeen Rijksarchief 2 – depot Joseph Cuvelier bewaart ongeveer één miljoen individuele dossiers van schade aangericht aan privé-eigendom gedurende de Tweede Wereldoorlog. Deze dossiers hebben betrekking op schade geleden in de provincies Henegouwen, Namen, Luik, Luxemburg, Waals-Brabant, Vlaams-Brabant en Antwerpen, en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Wegens plaatsgebrek werden de oorlogsschadedossiers voor Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen overgebracht naar de depots van het Rijksarchief in respectievelijk Beveren, Hasselt, Gent en Brugge.

Om de toegankelijkheid van deze dossiers te verbeteren, zijn een miljoen alfabetische fiches gedigitaliseerd met de in het Rijksarchief bewaarde oorlogsschadedossiers. Deze bestanden zijn nu beschikbaar op de website van het Rijksarchief en in alle digitale leeszalen van het Rijksarchief. Het gaat om de fiches van alle personen, bedrijven of verenigingen die na de Tweede Wereldoorlog een aanvraag indienden voor schadevergoeding. Zoeken naar jouw voorouders doe je gemakkelijk alfabetisch via achternaam.

Gegevens

In tegenstelling tot het archief “Oorlogsschade 1914-1918” dat in de jaren 1980 werd vernietigd na de sloop van het Munthof, zijn de individuele dossiers met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog relatief goed bewaard. Deze documenten werpen niet alleen een nieuw licht op de geschiedenis van de oorlog en de bezetting, maar ook op het dagelijks leven in de nasleep van het conflict.

In 1945 waren 452.000 huizen beschadigd en 17.000 industriële gebouwen vernield. Om een schadeloosstelling te verkrijgen, stelden de eigenaren wiens eigendom tijdens de Tweede Wereldoorlog beschadigd werd, dossiers op waarin ze hun eigendom nauwkeurig omschreven. Ze voegden ondersteunende documenten toe zoals aankoopbewijzen, certificaten, plattegronden, prentkaarten en foto’s. De bestanden bevatten ook persoonsgegevens en uiteenlopende andere documenten, waaronder schadeaangiften, rekeningen, deskundigenrapporten, processen-verbaal van de vaststelling en de raming van de schade, uittreksels uit de akten van de burgerlijke stand, kopieën van huwelijkscontracten of testamenten, bewijzen van burgertrouw, ramingen van alle bezittingen, officiële afschriften uit de kadastrale legger of, indien van toepassing, een bewijs van de status van krijgsgevangene of gevangene (aanvragen van deze laatste twee categorieën van aanvragers werden met voorrang behandeld).

Gedupeerden moesten met het oog op hun schadevergoeding exhaustieve lijsten opstellen van vernietigde roerende goederen. Zo is het mogelijk om meer te weten te komen over de dagdagelijkse omgeving van je voorouders en/of om de verklaring te vinden voor het verlies van een deel van het familiale erfgoed. Niet alleen voor familiegeschiedenis, maar bijv. ook voor de studie van stedenbouw, architectuur, interieurgeschiedenis en bodemsanering zijn de dossiers een waardevolle bron.

Let op

• De individuele dossiers van de centrale directie van het Bestuur voor Oorlogsschade aan private goederen zijn integraal bewaard, maar van de dossiers van de provinciale afdelingen van het Bestuur zijn na selectie enkel foto’s, kaarten, plattegronden en andere opmerkelijke stukken bewaard.
• Om te vermijden dat je bezoek voor niets is, neem je vooraf het best contact op met het desbetreffende depot van het Rijksarchief, om zeker te maken dat het dossier dat jou aanbelangt, bewaard is gebleven.
• Schadegevallen werden geklasseerd volgens de domicilie van de eigenaar, níet volgens de plaats van het schadegeval.
• De geografische inventaris vertoont hiaten: globaal genomen, ontbreken de dossiers voor de provincies Limburg en Oost-Vlaanderen.

Tips

• Zowel voor de centrale als de provinciale reeks repertorieert elk dossiernummer in oplopende volgorde de stukken zoals ze genummerd werden door de archiefvormers, met verwijzing naar de alfabetische fiches en naar de geografische fiches. De alfabetische fiches zijn geordend op familienaam of op naam van het bedrijf of de vereniging. Ze vermelden: de domicilie van de aanvrager, het adres van het beschadigde goed en het dossiernummer. De geografische fiches zijn geordend per provincie en verder per gemeente, en voor de grote steden zelfs per straat en huisnummer. De verschillende inventarissen per provincie geven de overeenstemming weer tussen de oorspronkelijke nummering van de individuele dossiers en de archiefdozen waarin ze worden bewaard.
• Naast de 8 kilometer archief ‘Oorlogsschade aan private goederen’ bevat het bestand 4 kilometer zogenaamde verwante archieven: het archief van het Centraal Bestuur voor Stedenbouw, dossiers m.b.t. de oorlogsschade van de Eerste Wereldoorlog, dossiers van de Emissiebank, dossiers over de schade aan goederen van kolonialen in Congo en het archief van de Maatschappij voor Krediet aan de Middenstand en aan de Nijverheid. In deze laatste twee archieven zijn individuele dossiers bewaard met heel wat informatie over de periode rond de onafhankelijkheid van Congo (1960).
• Ook relevant is het oorlogsschade-archief met betrekking tot het grondgebied dat geannexeerd was bij het Derde Rijk en onder de bevoegdheid viel van de “Landrat des Kreises Eupen,” evenals het archief van de naoorlogse beroepscommissie voor oorlogsschade te Malmedy.