Bronnen

Periode

1842 tot 1879. De uitgegeven kadastrale Atlas van Popp bestaat uit een reeks van 1736 delen die elk aan één gemeente zijn gewijd. Het eerste deel verscheen in 1842, het laatste in 1879. Met enkele uitzonderingen zijn ze ongedateerd. Een exacte datering van elk atlasdeel is te vinden in: Vrielinck, Grootse Plannen (2018) (zie Meer weten?).

Bewaarplaatsen

Geen enkele instelling bezit een volledige collectie van de Atlas. De grootste verzamelingen bevinden zich in de Koninklijke Bibliotheek van België (afdeling kaarten en plannen), het Rijksarchief, de Académie royale de Belgique (zogenaamde collectie Dexia) en de Universiteitsbibliotheken van Gent en Leuven.

Hoe te raadplegen?

Consultatie is mogelijk in erfgoedbibliotheken waar atlasexemplaren worden bewaard. Daarnaast zijn afbeeldingen van de uitgegeven plannen en tabellen raadpleegbaar op verschillende websites. De meeste beelden zijn te bezichtigen op de sites van de KBR en de Universiteitsbibliotheek Gent. Zie Tips voor het opzoeken van personen in de Atlas.

Gegevens

De Atlas van de Brugse uitgever Philippe Chrétien Popp (1805-1879) is opgebouwd uit een eenvormige reeks van kaarten en beschrijvende tabellen. Nagenoeg alle gegevens uit de publicatie zijn ontleend aan het officiële onroerende kadaster dat door het Ministerie van Financiën wordt bijgehouden. Door de overzichtelijke structuur en de ruime verspreiding is de Atlas gemakkelijker raadpleegbaar dan de originele onuitgegeven kadastergegevens (zie kadastrale legger). Van een aantal gemeenten is de Atlas bovendien de enige bron van informatie omdat het kadastrale archief sinds de publicatie van de Atlas verloren is gegaan.

De Atlaskaarten tonen per gemeente (of wijk) het volledige grondgebied met alle percelen, huizen, gebouwen, wegen en waterlopen. Bij de kaarten horen tabellen (leggers) waarin per eigenaar een lijst van alle onroerende bezittingen is afgedrukt (zie afbeelding). Elk perceel en gebouw wordt afzonderlijk beschreven met statistische gegevens over de bestemming (akkerland, weide, bos, huis, opslagplaats, molen, fabriek…), de ligging, de oppervlakte en de fiscale huurwaarde.

Popps atlas vormt een eersterangsbron voor familiegeschiedenis. In de publicatie zijn de namen van naar schatting 750.000 eigenaars en basisgegevens van 3,8 miljoen percelen terug te vinden. Vooraan in elk deel voegde Popp een alfabetische lijst van eigenaars toe. Van een aantal gemeenten zijn deze naamlijsten online doorzoekbaar (zie Tips). Aan de hand van de Atlas achterhaal je een schat aan informatie over het grond- en huizenbezit van jouw familie. Als jouw voorouders welstellend waren, dan kan je gemakkelijk een reconstructie maken van de ligging, oppervlakte en waarde van hun onroerend goed, al dan niet verspreid over verschillende gemeentes of steden. Ook als je jouw voorouders niet terugvindt in de Atlas is dit waardevolle informatie: dit wijst er op dat ze pachtten en dus eerder onderaan de sociale ladder stonden.

Let op

Wie de kadastrale atlas raadpleegt, dient met de volgende beperkingen rekening te houden:

• De Atlas bleef helaas onvoltooid. Bijna een derde van alle Belgische gemeenten ontbreekt in de reeks. Vielen buiten beschouwing: de oostelijke provincies Limburg, Luxemburg en Namen, de arrondissementen Turnhout en (deels) Antwerpen; de steden Antwerpen, Gent, Geraardsbergen, Leuven, Luik, Oostende en Oudenaarde. (Zie deze overzichtskaart.)
• In elke legger zijn uitsluitend de namen te vinden van personen die gronden of gebouwen in een bepaalde gemeente in eigendom, vruchtgebruik of erfpacht hielden. Indien iemand onroerende eigendommen had in meerdere gemeenten, wordt deze persoon in verschillende atlasdelen vermeld.

Elk atlasdeel toont een momentopname van een gemeente tussen 1842 en 1879. Om het precieze jaar te achterhalen, raadpleeg je: Vrielinck, Grootse Plannen (2018), pp. 80-131 (zie Meer weten?).

Tips

• Een deel van de Atlasgegevens werd de afgelopen jaren in doorzoekbare databanken samengebracht. Op de site van het project POPPKAD kan je eigenaars opzoeken in ca. 1000 gemeenten uit de provincies Antwerpen, Brabant, Henegouwen en Oost-Vlaanderen. Door middel van een online zoekmachine kan je het kadastraal artikelnummer opsporen. Via dit nummer zijn de eigenaars en hun bezittingen vindbaar in de leggers. Ook kan je via het namenregister van POPPKAD een groot aantal leggers downloaden.
• Naar verwachting zullen in de komende jaren meer ingevoerde atlasgegevens ter beschikking komen in nieuwe of bestaande databanken, dankzij vrijwilligersprojecten zoals West-Vlaanderen verpoppt.
• De laatste kolom van de atlastabellen wordt doorgaans weinig gebruikt, maar bevat toch belangrijke informatie voor familieonderzoek. Hierin staan de huurwaarden van huizen (het zogenaamde kadastrale inkomen), uitgedrukt in frank. Hoe lager dit bedrag, hoe kleiner en soberder de woning. Huizen met een belastbaar inkomen van 6 of 12 fr. mogen als armoedig worden beschouwd. Anderzijds hebben de hoogste waarden betrekking op chique herenhuizen en kastelen. Vooraan in elk atlasdeel bevindt zich een overzichtstabel van alle fiscale huurtarieven in een bepaalde gemeente. Hoewel deze bedragen doorgaans niet overeenstemmen met de werkelijke prijzen op de vastgoedmarkt, zijn ze goed bruikbaar voor sociaal onderzoek. Indirect vertellen deze huurwaarden immers iets over de bewoners. Ze geven dus een snelle en ruwe indicatie van de welstand en/of status van jouw voorouders.
• Via Geopunt Vlaanderen kan je de Popp-kaarten makkelijk digitaal raadplegen door ze als historische kaartlaag toe te voegen. Ook andere historische kaarten zijn beschikbaar.
• De originele kaarten van het primitief kadaster (1834-1844) waarop Popp zich baseerde kan je digitaal raadplegen via de zoekrobot van het Rijksarchief (zoek via provincie > gemeente > sectie) of via geoportaalsite cartesius.be (zoek via trefwoord 'primitief' en naam gemeente).