Bronnen

Periode 

Tijdens het ancien régime was het met name de katholieke kerk die zorg droeg voor zieken en gewonden, doch niet uitsluitend. Een belangrijke, zij het vooral organisatorische, verandering kwam toen het huidige Belgische grondgebied bij de Eerste Franse Republiek werd ingelijfd. Door de wetten van 7 oktober en 27 november 1796 werd overgegaan tot de oprichting van de zogeheten Commissies voor de Burgerlijke Godshuizen en de Burelen van Weldadigheid in elke gemeente. Alle publieke en private instellingen voor gezondheids- en armenzorg werden vanaf dan ondergebracht bij de Commissies voor de Burgerlijke Godshuizen, en de Burelen van Weldadigheid zouden de zorg voor hulpbehoevenden en armen aan huis op zich nemen.

Deze verdeling van de gezondheids- en armenzorg over twee instellingen kon ertoe leiden dat er in de gasthuizen of hospitalen weinig mensen moesten worden verzorgd, en de Commissies voor de Burgerlijke Godshuizen relatief ruim in de liquide middelen zaten, terwijl de Burelen van Weldadigheid geld tekortkwamen omdat ze een hoop armen (financiële of geneeskundige) ondersteuning aan huis moesten bieden. Onder meer hierom werd in 1925 besloten tot samenvoeging van deze twee instellingen in de Commissies van Openbare Onderstand.

In 1976 zouden de Commissies van Openbare Onderstand veranderen in de tegenwoordig gekende Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW's), die je in iedere gemeente vindt. De Commissies van Openbare Onderstand en Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn zijn in veruit de meeste gevallen verantwoordelijk voor het beheer van de Belgische ziekenhuizen, maar niet uitsluitend. Zo bestaan er ook ziekenhuizen die vanwege particuliere initiatieven werden opgericht.

Bewaarplaats

De sociale dossiers van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn en hun voorgangers zijn te vinden in de inventarissen van het archief van de Commissies voor de Burgerlijke Godshuizen, de Commissies van Openbare Onderstand en/of de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn. Deze inventarissen vind je zowel bij de Rijksarchieven als bij de verschillende stads- en gemeentearchieven.

Raadplegen 

Sociale dossiers ouder dan 100 jaar zijn doorgaans vrij raadpleegbaar.

Gegevens 

Welke stukken je in een sociaal dossier tegenkomt, verschilt van persoon tot persoon op wie het dossier betrekking heeft. Te denken valt bijvoorbeeld aan stukken omtrent plaatsing in ouderentehuizen, financiële steunverlening voor medische (ziekenhuis)zorg, en informatie over inkomen, uitkeringen en ouderdomspensioenen.

Omdat je van tevoren vaak niet weet welke stukken je in een sociaal dossier zult aantreffen, is het juist de moeite waard om een kijkje te nemen. In veel gevallen kan zo’n sociaal dossier een mooi inkijkje geven in iemands financiële situatie, gezondheidstoestand en sociale leven. De informatie in zo’n dossier levert soms dus ook nieuwe onderzoekspistes op.

Let op 

• Lang niet alle sociale dossiers zijn bewaard gebleven. In de stad Antwerpen zijn met name de dossiers vanaf de jaren 1850 bewaard gebleven. Zeker vanaf 1925, toen de Commissies van Openbare Onderstand werden opgericht, zijn er veel meer sociale dossiers bijgehouden.

Tips 

• Het FelixArchief heeft voor de stad Antwerpen een index op de sociale dossiers gemaakt, waardoor je gemakkelijk na kan gaan of er van een voorouder of familielid in de stad Antwerpen een sociaal dossier is bijgehouden.
• Informeer bij andere steden en gemeenten hoe je het beste kan nagaan of er daar nog een sociaal dossier van een van je voorouders of familieleden werd bijgehouden. Als je een specifieke naam, inclusief geboortedatum doorgeeft, helpt dat de medewerkers om sneller het betreffende dossier te vinden.