Bronnen

Periode

Erfstukken worden doorgegeven van generatie op generatie. Dit kan na één generatie al stoppen, maar kan ook vele generaties overspannen.

Bewaarplaats

Erfstukken vind je in eerste instantie in privébezit. Soms krijgen erfstukken een ereplaats in huis, maar evenzeer belanden ze op zolder of in de kelder. Andere objecten worden gewoon nog gebruikt.

Sommige erfstukken komen terecht in een collectiebeherende organisatie, waar ze bewaard worden in een depot of een plek krijgen in een publieke presentatie. Vele musea – zowel lokaal, regionaal als landelijk – beschikken over een collectie van de cultuur van alledag (wat vroeger ‘volkskunde’ werd genoemd). Het Huis van Alijn bijvoorbeeld beheert een uitgebreide verzameling over het dagelijks leven vanaf de 20ste eeuw, waarin ook erfstukken te vinden zijn: objecten die geschonken werden aan het museum nadat ze generaties lang bewaard zijn binnen een bepaalde familie.

Hoe te raadplegen?

In eerste instantie zijn erfstukken raadpleegbaar binnen de familie. Soms zal het nodig zijn om afspraken te maken met familieleden die de objecten in hun bezit hebben.

Objecten raadplegen die zich in publieke collecties bevinden, kan op verschillende manieren.

• Collectiebeherende organisaties zorgen voor de best mogelijke bewaaromstandigheden voor objecten. Het manipuleren van objecten is risicovol, dus stimuleren veel organisaties een digitale raadpleging. Steeds meer collectiestukken zijn online raadpleegbaar: via digitale databanken zoals Erfgoedinzicht, via websites van de organisaties zelf of via online archieven. Ook de metadata (= informatie over de collectiestukken) worden in toenemende mate digitaal ontsloten.
• Door de collectiebeherende organisatie te contacteren, kan je meer te weten komen over de historische context van bepaalde objecten, datering en materialen. Niet alle collectiestukken staan online, dus het kan zeker de moeite lonen om de organisatie om meer info te vragen.
• Als het object dat je wil raadplegen deel uitmaakt van een tentoonstelling kan je het gemakkelijk bekijken. Is het noodzakelijk om het fysieke object in de hand te nemen, dan moeten er duidelijke afspraken gemaakt worden met de organisatie en gelden er strikte voorwaarden.

Gegevens

Objecten die als erfstuk worden beschouwd zijn voorwerpen die van generatie op generatie worden doorgegeven. Dit gebeurt voornamelijk binnen de familie. Het kan gaan over objecten met een grote financiële of esthetische waarde zoals juwelen, munten of kunst, maar evengoed over gebruiksvoorwerpen. Deze krijgen hun betekenis door de band die ze hebben met je familieleden en voorouders: ze zijn een schakel tussen verleden en toekomst. Er zijn veel verhalen, herinneringen en emoties aan verbonden die de familiegeschiedenis tot leven brengt. Voorbeelden zijn doopmantels, bruidsluiers en geluksbrengers: objecten die symbool staan voor belangrijke gebeurtenissen of momenten binnen de familie en bijhorende rituelen. Feitelijke informatie uit geboorte- of huwelijksaktes krijgt een extra betekenislaag door ze te koppelen aan erfstukken zoals de doopmantel of de trouwring. Ook meer alledaagse gebruiksvoorwerpen worden van generatie op generatie doorgegeven, denk maar aan een receptenboekje, vulpen, salontafeltje, horloge, speelgoed, enzovoort. 

Via gesprekken met familieleden, familiefoto’s en -films e.d. kan je op zoek gaan naar de verhalen achter erfstukken en naar de gebruikscontext of oorsprong ervan. Dat kan een antwoord bieden op vragen zoals ‘hoe zag het leven van vroegere generaties eruit?’, ‘wat vonden ze belangrijk, wat hield hen bezig?’ en ‘gebruiken latere generaties of mijn eigen generatie de stukken anders dan de voorgaande generaties?’

Binnen de context van migratie krijgen erfstukken vaak een extra betekenislaag, omdat ze een brug kunnen vormen naar het land van afkomst.

Let op

• Erfstukken zijn als historische bron niet eenvoudig te interpreteren. De term dekt een brede lading. Een erfstuk kan een gebruiksvoorwerp zijn dat intensief gebruikt werd en op die manier inzicht kan geven in bepaalde aspecten van het dagelijks leven van de voorouders. Maar het kan evengoed gaan om objecten die worden doorgegeven omwille van hun grote financiële en/of emotionele waarde.
• Gebruiksvoorwerpen lopen meer kans op slijtage en beschadiging, en gaan gemakkelijker verloren of worden weggegooid. Dit soort erfgoed is dus erg kwetsbaar en verdient het om gewaardeerd te worden.

Tips

• Gebruik erfstukken eventueel als concreet vertrekpunt voor een interview met familieleden.
• Mondelinge overlevering en gesprekken met familieleden zijn belangrijk om het verhaal achter erfstukken te weten te komen. Dit kan moeilijk zijn. Hou er rekening mee dat het gaat om persoonlijke ervaringen, emoties en interpretaties. Net die persoonlijke elementen bepalen de waarde van het erfstuk. Die waarde kan dus ook veranderen doorheen de tijd. Zo kunnen sommige gebruiksvoorwerpen hun gebruiksfunctie verliezen wanneer ze geërfd worden en een louter emotionele waarde krijgen, terwijl andere erfstukken over verschillende generaties heen blijven gebruikt worden.
• Het kan zeer waardevol zijn om via musea en andere onderzoeksinstellingen meer te weten te komen over de cultuurhistorische context van de erfstukken, om zo een meer gelaagde en gevarieerde familiegeschiedenis te schrijven.