Verhalen
Belgische emigratie naar Amerika: wat kan werkgroep Over de Plas voor jou betekenen?
Benieuwd naar je voorouders die vanuit België naar Amerika emigreerden? Werkgroep Over de Plas kan helpen! Wij spraken Jan Vanderhaege, coördinator van de werkgroep, over hoe je naar Amerika geëmigreerde voorouders kan opsporen. Ontdek welke bronnen je kan raadplegen en krijg praktische tips voor je genealogische zoektocht.
24 november 2024
“Een van mijn voorouders emigreerde naar Amerika en nam daar een nieuwe nationaliteit aan. Maar tijdens de Eerste Wereldoorlog staat hij ineens weer als Belg geregistreerd”, vertelt Lieve. Haar familiegeschiedenis is al grotendeels vastgelegd, dus nu gaat ze op zoek naar de details.
Werkgroep Over de Plas heeft niet meteen een sluitend antwoord. “Misschien omdat hij opgeroepen werd om in Europa te vechten?” denken ze hardop. Zulke genealogische raadsels zijn precies wat de werkgroep graag ontrafelt.
We bevinden ons in het Red Star Line Museum. Het is zondag 24 november en een uitzonderlijk warme wind blaast door de straten van Antwerpen. Belangrijker: ter ere van Dag van de Wetenschap organiseert Over de Plas vandaag een trefpunt in het museum.
Op het gelijkvloers experimenteren kinderen met superslijm. Maar als je de trap naar boven neemt, kom je uit in een gezellig cafeetje. Onder de grote dakramen, gedragen door houten balken, spreken we met Jan Vanderhaeghe, coördinator van de genealogische werkgroep Over de Plas.
Jan Vanderhaeghe is een echte genealogie-expert. Lid van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (nu Familiekunde Vlaanderen) sinds 1970. Bestuurslid vanaf 1978. In 1990 werd hij adjunct-coördinator van het Documentatie- en Studiecentrum voor Familiegeschiedenis in Merksem. Hij leidde het centrum als directeur van 1999 tot 2019. Vandaag staat hij aan het hoofd van werkgroep Over de Plas.
Wat Over de Plas zoal doet?
“Voornamelijk de Gazette van Detroit ontsluiten”, legt Jan uit. “Met een focus op de duizenden emigranten die erin voorkomen.”
De Gazette van Detroit is een Vlaamse krant die sinds 1914 in Amerika verscheen. Het doel? De band tussen geëmigreerde Vlamingen en het oude land in ere houden. De gegevens over emigranten en de bijhorende informatie die Jan en zijn team ontdekken, worden vervolgens toegevoegd aan de databank Belgische Emigranten naar Amerika, kortweg de BEA-databank. De leden van de werkgroep actualiseren dagelijks de gegevens in de databank.
“Als we een interessant artikel tegenkomen, lichten we dat uit en voegen we genealogische achtergrondinformatie toe”, gaat Jan verder. “Al die gegevens worden gebundeld in ons tijdschrift: 'Over de Plas'.”
Een voorbeeld? “Een van onze projecten focust op kinderen die samen met hun ouders emigreren, en tijdens de Eerste of Tweede Wereldoorlog terugkeren naar Europa als deel van het Amerikaanse leger. Soms sneuvelen zij hier in België.”
De start van je zoektocht? De BEA-databank!
“Op dit moment bevat onze databank 112.000 emigranten die geboren zijn in België en emigreerden naar Amerika. Vooral naar Noord-Amerika en Canada. En soms ook naar Brazilië en Argentinië.”
Welke informatie kan je vinden in de BEA-databank? Belgische emigranten, voornamelijk uit de periode 1880-1930. De databank bevat een aantal gegevensvelden. Let op: niet al deze gegevens zijn altijd beschikbaar.
- ID-nummer
- Naam en voornaam
- Geboorteplaats
- Verblijfplaats (als de geboorteplaats onbekend is)
- Geboortedatum
- Ouders
- Huwelijkspartner
- Beroep
- Datum van vertrek
- Plaats van vertrek
- Schip
- Rederij
- Bestemming(en)
- Eventueel een korte biografie
- Bronnen: scheepslijsten, naturalisatiepapieren, familiefoto’s, …
Hoe je de BEA-databank kan raadplegen?
“Raadplegen kan in het Documentatie- en Studiecentrum voor Familiegeschiedenis in Merksem of vraag het ons gewoon per e-mail: janvdh1945@gmail.com. Ook op trefpunten zoals vandaag kan je ons vragen komen stellen. We helpen je heel graag!”
Wat als je echt niets vindt in de BEA-databank?
“Raadpleeg dan in de eerste plaats passagierslijsten. Dat kan hier in het Red Star Line Museum of online op FamilySearch. Ook naturalisatiedossiers en Amerikaanse databanken van graven zijn goede bronnen.”
- Passagierslijsten
- Naturalisatiedossiers
- Amerikaanse graven via Amerikaanse databanken als Find a Grave, Canadian Headstones, Interment.net, Random Acts of Genealogical Kindness en ABMC Burials and Memorials.
Wat wij nog kunnen aanraden? Ga rechtstreeks naar de bron: de Genealogical Society of Flemish Americans heeft elke issue van de Gazette van Detroit (van 1916-2018) gedigitaliseerd en doorzoekbaar gemaakt. Raadpleeg de databank van de Gazette van Detroit.
Mechelen of Machelen? Hoe om te gaan met verschuivingen van plaats- en eigennamen?
“Stel je voor,” begint Jan “een Vlaamse emigrant komt aan op Ellis Island en meldt diens naam en geboorteplaats. Maar door de taalbarrière en het dialect van de emigrant begrijpt de Amerikaanse bediende die namen verkeerd. Hij schrijft maar wat op. Zo ontstaan vaak grote verschuivingen in namen.”
Hoe pak je dat aan? Een aantal concrete tips:
1. Fonetisch zoeken
Hoe klinkt een naam? Spreek hem luidop uit en denk verder dan de schrijfwijze.
Vermuellen Gabgrielle kan bijvoorbeeld Vermoelen Gabrielle zijn. Petei en Cwrille? Dat zijn eigenlijk gewoon Peter en Cyrille.
2. Klanken vergelijken
Let op kleine verschillen in klank of spelling.
Staat er Mechelen? Probeer ook Machelen of Malines.
Reychovore? Dat is Rijkevorsel.
Knepelare? Knesselare.
Chwiffers Capel, dat blijkt Stuiferskapelle te zijn.
3. Vraag hulp aan experts
Werkgroep Over de Plas kent veelvoorkomende verschuivingen en kan je helpen bij lastige zoekopdrachten.
Een extra aandachtspunt: vrouwen die huwen in Amerika krijgen automatisch de familienaam van hun man. Hun meisjesnaam verdwijnt daardoor vaak uit officiële documenten, zoals naturalisatiedossiers. Ook bij een terugkeer naar België gebruiken ze de naam van hun echtgenoot. Hou daar rekening mee tijdens je zoektocht.
Een onvergetelijk moment?
“Goh, dat vind ik een moeilijke.” Jan denkt even na. “Ik denk… Magda, wie was die dame?”
Magda weet meteen waarover het gaat. “Hey", antwoordt ze. “H-E-Y.”
Jan knikt. “Eind augustus 2014 kwam een oudere dame naar ons, Suzy Hey. Ze was op zoek naar haar vader, die ze nooit had gekend. Hij zou naar Amerika geëmigreerd zijn. Haar enige aanknopingspunt: een oude pasfoto, gekregen van haar moeder op haar sterfbed. Op de achterkant stond een vervaagde datum en naam: 1.1.1908 Antwerpen Gutwirkt Kalman.”
Zijn naam en geboortedatum? Ze starten hun zoektocht in de bevolkingsboeken van Antwerpen en vinden inderdaad iemand terug die op 1 januari 1908 geboren werd: ene Kalman Herman GurtwirTH.
In de jaren 1930 woonde hij in Borgerhout, Van der Meydenstraat 47. En wie treffen we daar in 1937 als inwonende meid aan? Josephine Hey, de moeder van onze mevrouw Hey. Ontslagen zes maanden voor de geboorte van Suzy.
“De grootouders van Suzy waren afkomstig uit Polen en Rusland. Dus van hen vonden we een vreemdelingendossier met een foto”, gaat Jan verder.
Suzy werd vervolgens uitgenodigd in het Documentatie- en Studiecentrum voor Familiegeschiedenis in Merksem.
“Om onze bevindingen voor te stellen”, legt Jan uit. “De spanning was om te snijden. Toen we haar de foto van haar grootouders toonden, barstte Suzy in tranen uit. Ze leek als twee druppels water op haar grootmoeder. Kippenvel. Zulke momenten tonen hoe krachtig familiegeschiedenis kan zijn.”
Je kan het volledige verhaal van de zoektocht naar de ouders en grootouders van Suzy Hey lezen in Vlaamse Stam (2015/1).
Het levensverhaal van Suzy werd door schrijfster Anne-Marie Hooyberghs vastgelegd in de roman Niemandskind.
De werkgroep Over de Plas duikt in de verhalen van Belgen die naar Amerika emigreerden. Al jaren houden ze de BEA-databank bij, boordevol gegevens over Belgische emigranten. Wil je niets missen van hun interessante bevindingen? Abonneer je op hun driemaandelijks tijdschrift Over de Plas. Een gratis proefnummer? Eén adres: janvdh1945@gmail.com.
Bedankt voor het mooie interview, Jan! We wensen jou en je gemotiveerde team nog vele kippenvelmomenten toe.
Heb je zelf voorouders die emigreerden vanuit Vlaanderen? Bekijk dan zeker ons themadossier Vlaamse migratie.
Auteur: Histories